Glazen boxen in high-end winkelstraat

De gevel van P.C. Hooftstraat 138 - genaamd The Looking Glass - bestaat uit drie boxen van glas en rvs. De glazen boxen beginnen evenwijdig aan de aangrenzende gevels en kragen naar boven toe uit. Dat deze geleidelijke beweging zich binnen één vorm afspeelt, is bijzonder. Het straalt een soepelheid uit die je niet snel zou associëren met glas. Octatube was design en build partner voor de pre-engineering, het technisch ontwerp, de productie en de montage.

De P.C. Hooftstraat is een van de meest elegante winkelstraten van Amsterdam en bevindt zich in het hart van het Museumkwartier. Deze 19e-eeuwse straat staat vol met traditionele Amsterdamse herenhuizen en is uitgegroeid tot een plek waar erfgoed en design samenkomen. De spectaculaire moderne gevel op nummer 138 is ontworpen door UNStudio en heeft de toepasselijk naam "The Looking Glass".

Glazen boxen

Drie glazen boxen beslaan zowel de begane grond als de eerste verdieping en hebben een hoogte van 8,2 meter en een breedte van 1,8 meter. De gedraaide geometrie van de boxen maken het ontwerp van de gevel bijzonder en onderscheidend. Ze beginnen evenwijdig aan de bakstenen gevel, maar naar boven toe hellen en kantelen ze 250 mm naar buiten zodat ze van een afstand goed zichtbaar zijn. De grote glazen voorpanelen zijn 6 meter hoog. Ze zijn opvallend smal aan de onderkant en worden naar boven toe breder. Deze panelen dragen hun gewicht af aan de smalle basis. 

Zowel de warmgebogen als de vlakke glaspanelen zijn low-iron, ongehard en gelamineerd en hebben een SGP tussenlaag. Hierdoor is de gehele gevel zeer transparant, sterk en stijf.

Structurele kit
De boxen hebben nauwkeurig gedetailleerde glasverbindingen die allemaal volledig zijn verlijmd met structurele kit. Er zijn geen bouten gebruikt. Doordat het glas naar buiten toe uitkraagt, moet de siliconenverlijming bestand zijn tegen permanente trekspanningen. Onze uitgebreide berekeningen hebben aangetoond dat structurele kit in staat is om dit over te dragen, evenals de toleranties in temperatuurverschillen en toleranties tussen het gebogen glas en het roestvrij staal (ongeveer 2 mm in alle richtingen).  

Roestvrij staal
Slanke roestvrijstalen elementen omringen het glas. Ze zorgen niet alleen voor randbescherming, maar leggen ook de nadruk op de gebogen geometrie van de glazen boxen. Zo is een moderne versie van glas-in-loodramen ontstaan. Ook zorgen de rvs-elementen voor extra stevigheid rond de deuropeningen.

De toleranties op het rvs waren vanwege de complexe geometrie extreem krap. Het was een technische uitdaging om het glas perfect te laten passen. We hebben hiervoor samengewerkt met de Nederlandse rvs-specialist Veratio. Voor elk individueel staalprofiel is een mal gemaakt. De roestvrijstalen dubbelgebogen rand is gemaakt door het staal gebogen uit te snijden en daarna te walsen. Met een uitgebreide checklist is gezorgd voor consistentie in de afwerking (grotendeels met de hand) van alle elementen. Vervolgens hebben we de profielen naast het gebogen glas geplaatst, tot op de millimeter nauwkeurig in het hoekdetail.

"We zijn vol enthousiasme in deze technische uitdaging gedoken. De lat lag hoog en er werd op alle vlakken gestreefd naar topkwaliteit. De interactie tussen Veratio en Octatube leidde tot een prachtig eindresultaat. We hebben het niet ervaren als een klant-leverancier relatie maar echt als een samenwerking, die op een natuurlijke manier tot stand kwam.”
Martin van Dam, Veratio

Horizontale voormontage
Vanwege de minimalistische detaillering, de gewenste kwaliteit en de geometrisch complexe glasvorm zijn alle drie de glazen boxen voorgemonteerd in de fabriek van Octatube in Delft. We hebben alle gelijmde details onder goed gecontroleerde omstandigheden aangebracht.

Vanwege de omvang van de boxen was verticaal voormonteren geen optie. Daarom hebben we de glazen boxen horizontaal verlijmd en op de bouwlocatie verticaal 90 graden gedraaid. Hiervoor ontwierpen we een op maat gemaakt stalen montageframe dat als een stijve mal rond de glazen elementen fungeerde en de boxen beschermde tijdens het transport en het hijsen. Omdat de ongeharde glazen elementen enkel bij elkaar worden gehouden door structurele kit, was het zaak deze niet zwaar te belasten tijdens het transport en tijdens de overgang van horizontaal naar verticaal. De doorbuigingen van de glazen boxen en het stalen hulpframe moesten minimaal blijven. Alle fasen van de montage zijn daarom doorgerekend.  

De glazen boxen staan in de gevel in een zogenaamd ‘picture frame’ van rechthoekige holle stalen profielen. Het glas is met kit verbonden met dit frame. De steunen en beugels voor de deuren zijn ook aan dit frame verbonden. Na het plaatsen van het frame op de bouwplaats en het aansluiten van de beugels hebben we ook nog een aantal extra verbindingen tussen de ‘picture frames' gemaakt die specifiek de stijfheid verhogen voor de deurverbindingen.

Roteren
Het verticaal draaien van de glazen boxen was spectaculair. Twee kranen zorgden voor de rotatie van de drie boxen met een ingewikkeld katrolmechanisme aan de boven- en onderkant van elke box. Het roteren moest langzaam gebeuren om het eigen gewicht van de glazen box geleidelijk onder controle te houden.

Het roteren nam slechts enkele minuten in beslag. Voor elke doos bedroeg de totale installatietijd, met inbegrip van het draaien, hijsen en aansluiten op de hoofdconstructie, slechts 1 uur. Zodra de glazen boxen in de gevel waren bevestigd, zijn de hulpframes verwijderd.

De glazen boxen zijn omgeven door bijzonder metselwerk. Tot aan de eerste rollaag van de bakstenen hebben we een RVS strip in de voegen verwerkt die de traditionele architectuur samenbrengt met de eigentijdse gevel. 

Op maat gemaakte deuren

Twee van de glazen boxen bevatten oversized deuren van gelaagd, thermisch versterkt glas met een structureel verlijmde roestvrijstalen omlijsting. De ene deur geeft toegang tot de winkel, de andere tot het bovenliggende appartement. De deuren zijn geïntegreerd in het hoofdframe van roestvrijstalen elementen die de glazen gevel ondersteunen. Om aan de bouwvoorschriften te voldoen zijn de rondingen van de gevel geoptimaliseerd om zo tot de vereiste minimale vrije breedte en hoogte te komen: de winkeldeur is 2,9 m hoog en 1,5 m breed in gesloten positie.

Omdat we een minimalistische detaillering nastreefde, is het deurkozijn en al het hang- en sluitwerk geïntegreerd in het dragende roestvrijstalen frame. Ook is het bovenste draaipunt verborgen in de 25 mm dikke horizontale plaat die via een glasverbinding van 10 mm is verbonden met het hoofdstaal.

Showstopping

Na maanden van voorbereiding heeft de montage on site in slechts 1,5 dag plaatsgevonden. In veel opzichten was "The Looking Glass" een klus voor een Zwitserse horlogemaker. Het kwam aan op milimeterwerk: van de structurele kitverbinding tot de glas- en staalverbindingen, alsook het stalen frame en de rotatie ter plaatse.

Het eindresultaat is een echte blikvanger waar we erg trots op zijn. Deze bijzondere gevel, voor opdrachtgever Bouwbedrijf Wessels Zeist, is tot stand gekomen in samenwerking met UNStudio, ARUP, Brouwer & Kok en Warenar Real Estate.

"Ik hou ervan om hardcore constructies rekenen te combineren met projectmanagement. Het is niet alleen een voordeel voor de klant om een partner te hebben die ook constructieve kennis heeft, maar het is ook voor jezelf prettig: je bent op een heel breed vlak betrokken bij het project waardoor je veel meer op de hoogte bent en blijft gedurende het project. Het voelt voor mij heel efficiënt en ik haal er veel energie uit!"
Iris Rombouts, structural engineer en projectleider Octatube

Fotografie door Eva Bloem